ENCYKLOPEDIA Z RUDZIKIEM
Hibernacja
Nazwa pochodzi z łaciny (hibernus znaczy „zimowy”). W świecie kręgowców znane są różne rodzaje stanów letargu, ale najbardziej słynna jest właśnie hibernacja u ssaków zwana potocznie „snem zimowym”. Stan ten u różnych gatunków może wyglądać zupełnie inaczej, ale zawsze wiąże się z obniżeniem temperatury ciała (często 2 stopnie powyżej temperatury otoczenia lub powyżej zera) i spowolnieniem akcji serca (nawet do tylko kilku uderzeń na minutę). Prowadzi to do znacznego obniżenia tempa przemiany materii. Zdolność do obniżenia temperatury wynika z możliwości „kontrolowanego” wyłączenia mechanizmów termoregulacji i wiąże się ze skomplikowanymi procesami regulatorowymi. Przy hibernacji krytycznym momentem jest wybudzanie. Musi ono nastąpić stosunkowo szybko, a ogrzanie ciała i przywrócenie zwykłego rytmu serca (a zatem krążenia) jest bardzo energochłonne. W związku z tym u zwierząt hibernujących występuje specjalny rodzaj tkanki tłuszczowej – tak zwany tłuszcz brunatny. Jest on bardzo kaloryczny, a jednocześnie bardzo łatwo „dostępny” metabolicznie (w odróżnieniu od tłuszczu białego). Jego pokłady zlokalizowane są w okolicach karku i łopatek oraz tarczycy. Co ciekawe tłuszcz brunatny występuje u ludzkich noworodków. Między innymi ta właściwość anatomiczno-fizjologiczna człowieka daje nadzieję na możliwość hibernowania ludzi na przykład na potrzeby długotrwałych lotów kosmicznych.
Inne stany letargu to na przykład torpor i estywacja. Torporem określane jest zazwyczaj płytsze odrętwienie (spadek temperatury ciała o kilka stopni – najczęściej 5-7) trwające od kilkunastu godzin do kilku dni. Estywacją nazywamy natomiast stan letargu letniego, najczęściej związanego z suszą. W porównaniu z torporem jest on głębszy i długotrwały.