Ptak tygodnia

Kowalik (Sitta europaea)

Kowalik słynie z dwóch charakterystycznych zachowań. Pierwszym jest akrobatyczna wspinaczka po drzewach. Ptak ten ma silne nogi i ostre pazury, którymi czepia się kory; w przeciwieństwie do dzięciołów i pełzaczy nie podpiera się ogonem. Potrafi chodzić po pniach drzew głową w dół, a nawet myszkować po spodniej stronie gałęzi. Podczas wspinaczki kowalik wyszukuje w zakamarkach kory owady i ich larwy, którymi się żywi; zjada też nasiona i orzechy, które jesienią gromadzi w szczelinach kory jako zapasy na zimę. Z kolei drugim charakterystycznym zachowaniem tego gatunku jest zalepianie błotem i gliną wejść do dziupli, w których zakłada gniazda. Ptak zostawia tylko niewielki otworek, przez który sam jest w stanie przejść. W ten sposób zabezpiecza gniazdo przed drapieżnikami i większymi konkurentami do dziupli.

Kowalik jest gatunkiem typowo leśnym – występuje w lasach liściastych i mieszanych w całej Polsce. Można go także spotkać w parkach miejskich i ogrodach. Większą część naszego kraju zamieszkuje podgatunek S. e. caesia, o pomarańczowo-żółtej piersi i brzuchu; w północno-wschodniej Polsce spotyka się osobniki podgatunku nominatywnego, S. e. europaea, o czysto białym spodzie ciała. Kowalik jest gatunkiem osiadłym, tylko populacje z północnego wschodu Europy niekiedy dokonują inwazyjnych nalotów. Zimą często można spotkać kowaliki w karmniku; z kolei wczesną wiosną ich donośne gwizdy są jednym z głównych dźwięków w budzącym się ze snu zimowego lesie.

Na Akcji Bałtyckiej kowalik jest gatunkiem chwytanym regularnie, choć niezbyt licznie – z liczbą 907 zaobrączkowanych osobników zajmuje 48. miejsce na ogólnej liście. W sezonie zazwyczaj łapie się kilka do kilkunastu osobników, których część jest potem kontrolowana w tym samym miejscu w kolejnych latach. Mamy w naszej bazie wiadomości powrotnych tylko jednego kowalika stwierdzonego poza stacją terenową – ptak z Mierzei Wiślanej został znaleziony w Nowym Dworze Gdańskim, raptem 19 km od miejsca zaobrączkowania. Kilkakrotnie notowano na Akcji większe liczby kowalików (rekordowej jesieni 1985 r. na Kopaniu aż 94), co mogło mieć związek z inwazjami z północy. W październiku 1995 r. na Mierzei Wiślanej schwytano kowalika o cechach podgatunku S. e. asiatica, gniazdującego na Syberii – było to pierwsze stwierdzenie tej formy w Europie Środkowej.

Krzysztof Stępniewski

Poprzednie „Ptaki tygodnia”:

			Gatunek ↑		Data		Autor
			Przerwa jesienna		2015-08-03
			Biegus zmienny		2015-07-27		Krzysztof Stępniewski
			Kukułka		2015-07-20		Krzysztof Stępniewski
			Dymówka		2015-07-13		Krzysztof Stępniewski
			Zaganiacz		2015-07-06		Michał Redlisiak
			Białorzytka		2015-06-29		Michał Redlisiak
			Trzciniak		2015-06-22		Krzysztof Stępniewski
			Krętogłów		2015-06-15		Krzysztof Stępniewski
			Strumieniówka		2015-06-08		Krzysztof Stępniewski
			Cierniówka		2015-06-01		Krzysztof Stępniewski
			Przerwa wiosenna		2015-03-30
			Kopciuszek		2015-03-23		Krzysztof Stępniewski
			Włochatka		2015-03-16		Krzysztof Stępniewski
			Droździk		2015-03-09		Michał Redlisiak
			Kowalik		2015-03-02		Krzysztof Stępniewski
			Kuropatwa		2015-02-23		Krzysztof Stępniewski
			Kwiczoł		2015-02-16		Michał Redlisiak
			Jemiołuszka		2015-02-09		Krzysztof Stępniewski
			Czeczotka		2015-02-02		Krzysztof Stępniewski
			Jastrząb		2015-01-26		Krzysztof Stępniewski
			Dzwoniec		2015-01-19		Krzysztof Stępniewski
			Świstunka złotawa		2015-01-12		Krzysztof Stępniewski
			Czubatka		2015-01-05		Krzysztof Stępniewski
			Myszołów		2014-12-29		Krzysztof Stępniewski
			Muchołówka szara		2014-12-22		Krzysztof Stępniewski
			Dzięcioł czarny		2014-12-15		Krzysztof Stępniewski
			Zniczek		2014-12-08		Krzysztof Stępniewski
			Słonka		2014-12-01		Krzysztof Stępniewski
			Pełzacz leśny		2014-11-24		Krzysztof Stępniewski
			Kruk		2014-11-17		Krzysztof Stępniewski
			Świergotek drzewny		2014-11-10		Krzysztof Stępniewski
			Trzmielojad		2014-10-06		Krzysztof Stępniewski
			Grzywacz		2014-09-22		Katarzyna Rosińska
			Przepiórka		2014-09-15		Katarzyna Rosińska
			Zięba		2014-09-08		Michał Redlisiak
			Zimorodek		2014-09-01		Michał Redlisiak
			Ortolan		2014-08-25		Krzysztof Stępniewski
			Uszatka		2014-08-18		Justyna Szulc
			Sikora uboga		2014-08-11		Krzysztof Stępniewski
			Trznadel		2014-08-04		Krzysztof Stępniewski
			Puszczyk		2014-07-28		Justyna Szulc
			Modraszka		2014-07-21		Jarosław Nowakowski
			Łozówka		2014-07-14		Krzysztof Stępniewski
			Płomykówka		2014-07-07		Justyna Szulc
			Świstunka leśna		2014-06-30		Krzysztof Stępniewski
			Bogatka		2014-06-23		Jarosław Nowakowski
			Gąsiorek		2014-06-16		Katarzyna Stępniewska